Het Eurovisie Songfestival in mei gaat dit jaar niet door vanwege de coronacrisis. Gelukkig hebben we het AI Songfestival nog! Hoe maakt een computer een songfestivalliedje?
door MELANIE METZ
22/04/2020
Vyacheslav Prokofyev
Getty Images
In het nummer Abbus hoor je Willie Wartaal (De Jeugd van Tegenwoordig). Maar hij schreef het nummer niet. Dat deed de computer. Het liedje is een van de dertien inzendingen voor het AI Songfestival, een initiatief van omroep VPRO. Dertien Europese en Australische teams van muzikanten en computerexperts proberen met kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI) een songfestivalhit te maken à la Arcade van ‘onze’ Duncan Laurence. Het publiek en een jury geven punten, net als bij het echte Eurovisie Songfestival. Kunnen muzikanten van vlees en bloed nu wel inpakken?
FRANCISCO LEONGGetty Images
Kunstbrein denkt bijna zelf
Janne Spijkervet, muzikant en AI-onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), maakte Abbus met haar team. ‘We werken met deep learning’, legt ze uit. Eerst wordt een kunstmatig netwerk gebouwd, dat lijkt op het menselijk brein. In je hersenen zitten zenuwcellen die informatie overdragen en nieuwe verbindingen vormen, oftewel: leren. Het ‘kunstbrein’ is een programma dat die aanleg van nieuwe verbindingen nabootst. Dat programma kan dus ook iets nieuws aanleren. Op basis van wat het leert, kan het zelf iets verzinnen.
Willie Wartaal voerde de tekst ‘I want to live’ in. De computer bedacht: ‘Kill the system!’
Het kunstmatige netwerk heeft daarvoor heel, heel veel informatie nodig. Spijkervet: ‘We gebruikten een eerder gemaakt netwerk dat Engelse teksten kan bedenken. We voerden er in totaal zo’n 250.000 songteksten in.’ Niet alleen songfestivalnummers, daarvoor waren er niet genoeg teksten voorhanden, maar ook andere rock- en popnummers. Er deden alleen Engelse liedjes mee, omdat dat nu eenmaal de taal was die het programma al kende. Uiteindelijk was het netwerk klaargestoomd om zelf nummers te verzinnen.
‘Dood aan het systeem’
Om aan de slag te gaan, had de computer alleen nog een ‘prompt’ nodig: een zinnetje om op voort te borduren. Willie Wartaal verzon de gevoelige zin ‘I want to live.’ Gek genoeg bakte de computer nogal een opruiende tekst, zegt Spijkervet: ‘De computer deed een oproep tot revolution. ‘Food and clothes for everyone!’, en ‘Kill the government! Kill the system!’’ Euhm, dood aan de regering en het systeem?
‘Een netwerk maakt allerlei associaties’, zegt Spijkervet. ‘Wellicht kwam het van het woord ‘live’, op ‘rich’ en ‘poor’, en uiteindelijk op revolution.’ Hoe dat werkte, kunnen onze niet-kunstmatige breinen nog niet begrijpen. Net zoals de titel: Abbus. ‘Dat woord bedacht de computer zelf’, zegt Spijkervet. ‘We konden het niet in woordenboeken terugvinden.’
Het liedje wordt getest op songfestival-gehalte
Onder de tekst moest uiteraard pakkende muziek. Hiervoor gebruikte het team verschillende systemen. Ten eerste een netwerk dat gebaseerd is op onderzoek naar earworms: liedjes die niet uit je hoofd gaan. De UvA onderzocht in 2016 de ‘oorwurmen’ onder liedjes uit de volksmuziek. Uit die informatie voegde het netwerk herkenbare patronen van liedjes samen. De computer kon zelf deuntjes maken. Hij kwam met honderden liedjes op de proppen. Te veel om te beluisteren.
De computer nam ook het nummer van de Finse rockband Lordi mee. Dat zorgde voor aparte deuntjes.Sean GallupGetty Images
Daarom selecteerde een ander netwerk ze op ‘songfestivalachtigheid’. Muziekwetenschapper Ashley Burgoyne (ook UvA) werkte hieraan mee. ‘Een songfestivalhit moet spectaculair zijn, met tempowisselingen en herhalingen’, zegt Burgoyne. En lukte dat? Er rolde een top-5 van songfestivalachtige nummers uit het systeem. En? ‘De meeste klonken nogal, eh, raar’, zegt Burgoyne. ‘Dat komt vermoedelijk doordat we niet alleen de winnaars invoerden.’ Ook nummers van Finse deathmetalbands vielen onder ‘songfestivalhits’. Uiteindelijk kozen ze uit de top-5 de beste melodietjes. Daaruit stelden ze het nummer samen.
De computer klinkt als de spraakmachine van Stephen Hawking. Best griezelig.
Willie Wartaal klinkt beter dan computerstem
Willie Wartaal bewerkte de muziek en zong de tekst in. Aan het einde is de computerstem nog wel te horen, maar het hele nummer lang had die griezelig geklonken. ‘Net de spraakmachine van Stephen Hawking’, zegt Spijkervet. Kan kunstmatige intelligentie op eigen houtje een songfestivalhit schrijven? Burgoyne: ‘Nee. Je kunt niet op een knop drukken en de computer een liedje laten maken. Maar als hulpmiddel is het handig.’
Luister hier de AI-songfestivalhits, en stem mee tot 10 mei 2020.
Meer weten over de totstandkoming van Abbus? Dit filmpje gaat erover: